De donkere dagen

Vandaag is de donkerste dag van het jaar. Hoewel we niet mogen klagen (want oei wat is het lang donker in het hoge noorden waar Karl Ove Knausgård, slechts achttien lentes jong, een jaar voor de klas staat – zie deel 4 van zijn boek Mijn strijd) is het toch wel een goed vooruitzicht dat de dagen vanaf nu zullen gaan lengen.

Zelf ervaar ik niet alleen in fysieke zin een gebrek aan licht. Er is zoveel wat een mens momenteel somber kan stemmen. We zaten er dan ook allemaal wat mismoedig bij tijdens de eerste bijeenkomst van mijn sangha (met de naam Joy!) volgend op die zwarte zevende oktoberdag. Zoals altijd hielden we het laatste half uur een sharing en dit maal refereerden veel mensen aan die nieuwe oorlog.

Indruk maakte op mij de inbreng van een oudere deelnemer met veel levens- en meditatie-ervaring. Juist in donkere tijden is lichtheid essentieel, zo betoogde hij. En hij had natuurlijk gelijk. Hoe dieper de duisternis, des te harder we het licht nodig hebben, als tegenwicht, maar ook om een wijs en weloverwogen antwoord te kunnen geven.

Een oefening die hier mooi bij aansluit is de zogenaamde Tibetaans-Boeddhistische Tonglen meditatie. Hij is nogal radicaal en kan wat tegennatuurlijk aanvoelen. We stellen ons namelijk voor dat we iets innemen waar we als mens juist een primaire en geconditioneerde afkeer van hebben. We doen dat omdat die reactie kan verhinderen dat we de pijn en het lijden, van onszelf en van anderen, werkelijk onder ogen durven komen. Hierdoor bestaat het risico dat we ons afkeren van het lijden of er juist in blijven hangen.

Dit zijn de stappen die je doorloopt in een rustig tempo:

Stap 1: Settelen en openen
Neem een moment om je geest te laten settelen, bijvoorbeeld door je open te stellen voor geluiden.

Stap 2: Visualisatie
Stel je dan voor dat je duisternis, hitte of zwaarte inademt en koelte, licht en helderheid uitademt. Inademen tot in alle cellen van je lichaam, uitademen door al je poriën. Maak ruimte in je hart of in je hele lichaam terwijl je inademt. Ga hiermee door totdat de visualisatie synchroon loopt met de adembeweging en de adem haar natuurlijke ritme heeft hervonden.

Stap 3: Focus
Breng dan je aandacht naar een lastige situatie of emotie, bijvoorbeeld het lijden van een oorlogsslachtoffer. Adem zijn of haar pijn en lijden in en adem liefde en mededogen uit. Mocht je merken dat je bent aangedaan, adem dan tevens je eigen emoties zoals verdriet en machteloosheid in en adem tevens liefde en compassie voor jezelf uit.

Stap 4: Uitbreiden
Breid de oefening dan geleidelijk aan verder uit naar anderen die zich in eenzelfde situatie bevinden, zoals alle mensen die momenteel te lijden hebben onder oorlogen. Deze kring van mensen kun je gedurende de oefening of in de loop der tijd zover uitbreiden als je wilt.

Er bestaan verschillende varianten van deze meditatie. In de zelfcompassietraining (Mindful Self-Compassion) stellen we ons bijvoorbeeld voor om vriendelijkheid of compassie in te ademen voor onszelf en vriendelijkheid en compassie uit te ademen voor een ander.

De hierboven beschreven variant, die is gebaseerd op een oefening van meditatieleraar Pema Chödrön, kun je ook puur doen voor jezelf. Zo kun je bijvoorbeeld vanaf stap 3 onzekerheid inademen en vertrouwen uitademen.

Hier vind je een beschrijving van deze oefening door Pema Chödrön en hier een begeleide oefening van haar.