Wat maakt een mens gelukkig? Dankzij psychologisch onderzoek hebben we daar inmiddels vrij goed zicht op. Geld of anderssoortig bezit, meer dan je strikt gesproken nodig hebt, en macht en status, hoe diep het ook in ons verankerd zit om daarnaar te streven, doen het ‘m uiteindelijk niet. Het zal je niet verbazen. Iets betekenen voor andere mensen, tijd doorbrengen met je geliefden, met totale toewijding taken verrichten waar je hart naar uit gaat en bewust dankbaar zijn voor wat je hebt: dat wèl.
Ernst-Jan Pfauth, uitgever van De Correspondent, beschrijft in deze (Engelstalige) TEDx Talk hoe hij na een ervaring van podiumangst de smaak te pakken kreeg om aan zichzelf te werken. En hoe hij, toen hij zich ging verdiepen in de positieve psychologie, tot het besef kwam dat hij was meegesleurd door de druk van de prestatiemaatschappij, op een queeste waar vermoedelijk geen eind aan zou komen. Met bovendien een addertje onder het gras, namelijk wat Rob Sharples, meditatieleraar in Australië, the subtle aggression of self-improvement noemt. Want lekker aan jezelf werken betekent ook dat je jezelf kennelijk niet goed genoeg vindt.
Wij mensen zijn behept met wat Rick Hanson een negativity bias noemt: onze aandacht wordt sterker getrokken door iets wat fout is, wat ontbreekt of afwijkt, dan door wat in orde is (er is geen koe zo bont of wij zien het vlekje wel). Het is niet voor niets dat werknemers zo vaak klagen dat ze wel te horen krijgen wanneer ze iets niet goed doen, maar het stil blijft wanneer alles naar wens gaat. We zijn zowel in de buitenwereld als in onszelf voortdurend bezig om dingen te verbeteren. Soms slagen we daarin, soms ook niet, en maken we het alleen maar erger. Hoe dan ook kost het vaak moeite om voor een moment te stoppen met dat streven en even te ontspannen.
Mindfulnessmeditatie biedt bij uitstek de gelegenheid om dat wel te doen. Het beoefenen van dankbaarheid legt daar nog eens een schepje bovenop: het nodigt je uit om af en toe stil te staan bij wat je hebt en waar je blij mee mag zijn. En dat is niet alleen goed voor ons persoonlijke geluk, maar ook voor een wereld die in toenemende mate te lijden heeft onder overconsumptie. Zo kan ik zelf bijvoorbeeld enorm dankbaar zijn voor mijn goed functionerende toilet, zeker als ik weer eens iets gehoord of gelezen heb over de mensonterende situaties in vluchtelingenkampen. Wij hebben wat zij ontberen, maar ervaren dat meestal als normaal en merken het niet meer op.
Hoe cultiveer je dankbaarheid? Een bewezen effectieve oefening is om dagelijks drie dingen te bedenken – en bij voorkeur ook op te schrijven – waar je dankbaar voor bent. Een andere oefening is een brief schrijven aan iemand die veel voor je betekent, en die dan aan de geadresseerde voorlezen (zie bijvoorbeeld het Dankboek van Ernst-Jan Pfauth). En er zijn talloze begeleide meditaties die je hierbij kunnen helpen, zoals die van Tony Brady, een meditatieleraar uit Dublin met een heerlijk Iers accent die te vinden is via de app Insight Timer. Misschien nóg een mooi voornemen voor het nieuwe jaar.