\
Margôt van Stee
Arbeidspsycholoog/ Mindfulnesstrainer
/

Aandacht voor de natuur

Al zolang ik me kan herinneren houd ik van wandelen in de natuur. Lange tijd had ik echter weinig benul van wat daar allemaal groeide, bloeide, rondscharrelde en overvloog. Totdat ik een relatie kreeg met een bioloog en ornitholoog, inmiddels alweer zo’n vijfentwintig jaar geleden. Lekker doorstappen zat er met hem niet in, maar er ging een wereld voor me open. Het non-descripte ‘vogels’ veranderde al gauw in een brede waaier van kleur, geluid, vorm en beweging. Ik zag geen vogels meer, ik zag merels, kauwen, wielewalen, pestvogels, brilduikers, kuifeenden, zelfs een hop. Wat was de wereld oneindig veel rijker en veelvormiger dan ik altijd had gedacht.

Dit alles kwam terug in mijn herinnering toen ik Diary of a Young Naturalist las van Dara McAnulty, een Noord-Ierse jongen, veertien jaar toen hij dit dagboek schreef. McAnulty is de oudste zoon in een zeer hecht en liefdevol gezin van natuurliefhebbers (“close as otters”). Zijn vader is marine-bioloog en natuurbeschermer, zijn moeder een voormalig muziekjournalist die thuisonderwijs geeft aan haar dochter. Het hele gezin is autistisch, op de vader na, die de rest van het gezin niet alleen helpt om de raadsels van de natuur op te lossen, maar ook die van het sociale verkeer. Dara is slim en leergierig, maar school is geen goed concept voor hem: te bedompt, te veel prikkels, te veel onbegrijpelijk sociaal gedoe.

Wanneer het gezin naar de andere kant van het land verhuist gaat hij door een donkere periode. Hij rouwt om de favoriete plekjes die hij achter moet laten, bovendien is er de angst dat hij, nerdy als hij is, ook op zijn nieuwe school weer gepest zal worden. In de natuur, alleen of samen met zijn familie, komt Dara telkens weer tot zichzelf. Met de grootst mogelijke aandacht observeert hij alles wat hij tegenkomt en nodigt de lezer daarmee uit hetzelfde te doen. Gewoon, in de tuin, het park om de hoek of een natuurgebied in eigen land. Zo geeft hij een liefdevolle beschrijving van de botergele eitjes van een oorwurm nestelend in een muurleeuwenbek (ook wel ‘mother of thousands’ genoemd). Ik moest er het internet voor raadplegen, maar inderdaad: die eitjes zijn van een grote schoonheid. Van vooroordelen (bah, een oorwurm) heeft hij duidelijk weinig last.

Wanneer zijn zusje Bláthnaid (“the queen of all feathery things”) tijdens een wandeling haar eerste gaaienveer vindt, spat de vreugde van de bladzijden. Met de veer in het haar gestoken huppelt ze uitgelaten verder. Het hele gezin leeft mee, wat een prachtvondst. Als ze niet lang daarna ontdekt dat ze haar trofee alweer heeft verloren, zakt de complete familie door de knieën om de verloren schat te zoeken, helaas vergeefs, waarna Dara haar troostend op de schouders neemt. En zo delen ze ook hun verdriet wanneer vader McAnulty op een uitzonderlijk winterse dag (het is min 10) thuisgekomen van zijn werk vertelt hoe de koperwieken uitgeput en bevroren uit de lucht waren komen vallen. Het ontroerde me om te lezen over hun diepe mededogen, zowel met de vogels als met elkaar.

Naarmate ik vorderde werd Diary of a Young naturalist voor mij veel meer dan een prachtig geschreven natuurdagboek van een adolescente autist en klimaatactivist. Er begonnen zich spontaan woorden in mijn hoofd te vormen die ik ken uit mijn meditatie-beoefening; woorden als zorgzaamheid, medevreugde en compassie, veerkracht, dankbaarheid en verbondenheid, maar ook begrippen als de vergelijkende geest en verandering als enige constante. En bovenal natuurlijk aandacht, zowel voor de buitenwereld – mensen, dieren, bomen, bloemen, zonder strikte hiërarchie – als voor de binnenwereld. Bijvoorbeeld reflecties over het groeiende zelfbewustzijn en de manier waarop de mens zich verhoudt tot de natuur, maar ook intens ervaren emoties als vreugde, razernij, paniek, ontworteling en verdriet.

Het is een diepe hoop van McAnulty dat de zorgzame aandacht voor de natuur zoals hij die beschrijft ook bij zijn lezers zal leiden tot de wens en de inzet om al deze natuurlijke schatten tegen onszelf te beschermen – omdat we er nu eenmaal volkomen afhankelijk van zijn, voor ons welzijn en ons voortbestaan. Bij mij is dat in ieder geval gelukt. Bovendien ben ik nog aandachtiger gaan kijken naar allerlei natuurverschijnselen. Denk bijvoorbeeld aan de wijze waarop de winter de structuur van bomen onthult en de art decolijnen van Jan van Genten, zoals McAnulty het treffend en poëtisch verwoordt. Een paar weken geleden ontdekte ik regenwormen in paringstenue, gewoon, op de stoep bij mij om de hoek. Alles wat je aandacht geeft groeit, plegen we te zeggen. Het zou mooi zijn als dat inderdaad ook geldt voor de natuur. In ieder geval kunnen we allemaal hoeders zijn van de natuur door zorgzaam en aandachtig om te gaan met ons eigen kleine hoekje op deze aarde.

Diary of a Young Naturalist van Dara McAnulty is in het Nederlands uitgegeven door Balans als Dagboek van een Natuurjongen (vertaling door Annemie de Vries).

Archief

  • Aandacht voor de natuur
  • Aandacht voor het klimaat
  • ACT bij trauma
  • Alles wat aandacht krijgt groeit. Ook in de hersenen.
  • Belangrijke levensgebeurtenissen
  • Change of mind, change of times
  • Controledrang
  • Coping tijdens Covid en daarna
  • Daar heb ik geen last meer van
  • Dankbaarheid
  • De donkere dagen
  • De koude kant, ver weg in het land
  • De olifant in de kamer
  • De wereld al wandelend tot leven laten komen
  • Deep Look
  • Depressie als verhaal
  • Een geval van toeval
  • Een nieuw taboe
  • Een oefening in geduld
  • Een slaaf van jezelf
  • Ego-emoties
  • EMDR
  • Erkenning
  • Eusebeia
  • Experiëntiële vermijding en een waardevol leven
  • Getting your things done
  • Goede gewoontes
  • Het allerlaatste woord over multitasking
  • Het cultiveren van kalmte en concentratie
  • Het lerende lichaam
  • Het zesde uur
  • Inclusief en Exclusief
  • Meditatie
  • Mijn ego is kleiner dan het jouwe!
  • Mindfulness anno 2024
  • Mindfulness en Compassie in tijden van Corona
  • Ode aan het werk
  • Oh wee op tv
  • Op retraite gaan
  • Op zoek naar onze verloren gewaande tijd
  • Op zoek naar stilte
  • Pandemische paniek
  • Psychotherapie en psychedelica
  • Status
  • Symposium: serieuze spelen
  • Taal als kleren van de keizer
  • Tien jaar arbeidspsychologische praktijk
  • Toegestane emoties
  • Traumasporen
  • Verdeeldheid en verbondenheid
  • Verlichting
  • Verlies
  • Waarden in een veranderende wereld
  • Waarom houden we toch zo van onze hersenen?
  • Wakker worden
  • Wat is een burnout (behalve dat wat de UBOS meet)?
  • Wie kent jou het beste, jijzelf of de mensen om je heen?
  • Worden wie je bent? Of worden wie je wilt zijn?
  • Zelfcompassie in de snelkookpan of op het sudderplaatje
  • Zelfsturing of structuur