Toegestane emoties

Onlangs sprak ik met een vriendin over de puberteit. Hoe het is als je kind, bij wie je altijd nog even gezellig in bed kroop voor het slapen gaan, zich ineens walgend van je afwendt. Niet omdat je een misdaad hebt begaan, maar omdat je teveel geluid produceert tijdens het eten of de verkeerde kleding draagt. Met als gevolg een diep gevoel van afwijzing (waar je je misschien ook nog voor schaamt, want hoe kinderachtig kun je zijn) en jaloezie op je partner, die geen kwaad kan doen in de ogen van je puber. Maar ook dankbaarheid omdat je kind in dit hele proces van losmaking tenminste nog één houvast heeft. Kortom: verwarring alom.

Met dit gesprek nog in m’n achterhoofd las ik een dag later over het Joodse Bar Mitswa feest in Religion for Atheists van Alain de Botton (ik ben dol op dit soort spontane dwarsverbindingen). Een ritueel dat niet alleen een functie heeft voor de jongen of het meisje zelf, maar ook voor zijn of haar ouders. Doordat het hen helpt om zich geleidelijk aan terug te trekken uit hun verantwoordelijkheid en om de tegenstrijdige gevoelens te hanteren die daarmee gepaard gaan. We zouden het bijna vergeten, maar De Botton toont weer eens aan hoezeer een ritueel ons kan helpen in overgangsfasen als geboorte, volwassenwording en sterven. Doordat het expliciet dan wel impliciet het universele karakter erkent van de emoties die daar bij komen kijken en ze helpt te normaliseren. Nee, je bent geen zelfzuchtige ouder die niet kan loslaten, dit is een normaal proces.

In onze geseculariseerde samenleving zijn veel van dit soort rituelen verloren gegaan. Terwijl we juist extra kwetsbaar zijn voor het ontstaan van psychische problemen in overgangsfasen. Binnen mijn vakgebied zie ik dat in perioden van uitval wegens ziekte, het beginnen aan een nieuwe baan of het verliezen van werk. Gelukkig zijn er tegenwoordig goede alternatieven, bijvoorbeeld in de vorm van zelfhulpgroepen, (opvoedings)bladen en mindfulnesstrainingen. We hebben nu eenmaal vaak de geruststelling nodig dat het normaal is om iets te voelen om het ook daadwerkelijk te kunnen voelen.